شیر فلکه کشویی، شیر دروازه ای یا گیت ولو، عباراتی هستند که همگی به یک نوع شیر اشاره دارند. این نوع از شیرآلات، کاربرد بسیار وسیعی در صنایع مختلف دارند و جهت استفاده زیرسطحی نیز مناسب می باشند. به همین علت، در مواردی که کاربرد شیر فلکه کشویی به صورت زیر سطحی است، به جهت جلوگیری از هزینه های بالای تعمیرات و جای گزینی شیر، زمان انتخاب متریال، نوع و ... برای شیر فلکه کشویی، باید تمام جزییات متناسب با کارکرد شیر مدنظر قرار گیرد.
شیر فلکه کشویی از دسته شیرهای مسدود کننده محسوب می شوند. در شیر فلکه کشویی، زبانه روی نشیمن گاه شیر می نشیند و مسیر عبور سیال را مسدود می کند.در نتیجه، از این شیر در حالت کاملا باز یا کاملا بسته استفاده می شود و نباید به عنوان شیر کنترل جریان یا تنظیم جریان استفاده شود. شیر فلکه کشویی را می توان به صورت دستی یا آچار مخصوص و یا به وسیله یک محور باز و بسته کرد. شیر فلکه دروازهای حرکت خطی دارند و به طور معمول از کلاژر تختی که عمود بر جریان فرآیندی قرار دارد استفاده میکند. زمانی که ساقه شیر کشویی در قسمت رزوه ای به چرخش در می آید، دروازه یا دیسک شیر به سمت بالا یا پایین حرکت کرده و مسیر جریان را باز یا بسته می کند.
باز و بسته کردن شیر فلکه کشویی به صورت خودکار از طریق مکانیزم مخصوص نیز امکان پذیر است که بدین منظور می توان از عملگرها استفاده کرد. شیر فلکه های کشویی به طور استاندارد، در جهت موافق عقربه های ساعت بسته و مخالف آن باز می شوند.
شیر فلکه کشویی عموما زمانی بیشترین کاربرد را دارد که افت فشار در سیستم اهمیت بالایی داشته باشد، زیرا شیر فلکه کشویی کم ترین افت فشار را در اختیار می گذارد و علت آن این است که زمان باز بودن شیر، مانعی بر سر راه جریان قرار نمی گیرد بنا براین افت فشار حداقل می شود.
اندازه جریان باز مایع هم زمان با تغییر اندازه دروازه شیر فلکه کشویی، به صورت غیرخطی تغییر می کند. این یعنی نرخ جریان متناسب با چرخش ساقه شیر، تغییر نخواهد کرد و این تغییر خطی نیست. بسته به ساختمان شیر، دروازه نیمه باز شیر فلکه کشویی باعث ایجاد ارتعاش در آن خواهد شد که این ارتعاش متأثر از عبور جریان است.
عموماً برای لوله های با سایز بالای 2 اینچ، انتخاب شیر فلکه کشویی معقول است. زیرا، ساخت شیر فلکه کشویی در سایزهای بزرگ نسبت به سایر انواع شیرها، آسان تر است و پیچیدگی کمتری دارد. با این حال، هنگام استفاده از شیر فلکه کشویی در سایزهای بزرگ باید به این نکته توجه داشت که اصطکاک در شیر فلکه کشویی سایز بزرگ می تواند یک مسئله حائز اهمیت باشد. زمانی که شیر تحت فشار قرار دارد باز و بسته کردن آن دشوارتر است. به همین خاطر، هنگام استفاده از شیر فلکه کشویی سایز بزرگ، از یک شیر کوچک تر در مسیر کنارگذر استفاده می شود که راه اندازی شیر را سهولت می بخشد.
این مسئله به ما کمک میکند تا اشکالات احتمالی شیر کشویی را در حین کار بهخاطر بسپاریم و تلاش کنیم تا شرایط فرسودگی محصول را به حداقل برسانیم.
توجه داشته باشید که وقتی سیال با فشار به دیسک برخورد میکند، شیر کشویی آببندی میشود؛ همین مسئله باعث میشود در زمانهایی که فشار سیالات پایین است، فرایند آببندی بهدرستی انجام نشود.
پیش از خرید شیر کشویی استیل، جالب است این مسئله را نیز بدانید که این محصول در حالت باز، بیشترین فضا را به سیالات برای عبور میدهد و همین مسئله باعث میشود که افت فشار به حداقل برسد.معمولاً شیرآلات موجود در بازارهای داخلی بر اساس استاندارد DIN آلمان یا استاندارد ASTM آمریکا فشارکاری میشوند؛ بر این اساس، اکثر محصولات در دسترس نیز بر مبنای این استانداردها هستند.
این نوع شیرآلات معمولا از آلیاژهای مختلفی ساخته و تولید می شوند. تفاوت در آلیاژها سبب می شود تا شیرهای ساخته شده در بعضی از خواص و ویژگی ها با یک دیگر تفاوت داشته باشند. البته نحوه عملکرد تمامی این محصولات مشابه است و به جنس شیر بستگی ندارد و فقط تفاوت جنس شیر باعث می شود تا جهت استفاده در محیط های مختلف و برای سیالات متفاوت باشد. از جمله انواع جنس آنها می توان به چدن نشکن، فولاد کربنی،چدن ، فولاد ضد زنگ، فولاد آلیاژی، استیل و … اشاره کرد.